З апорай на навуку

Асноўнымі задачамі МНС у галіне забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі з'яўляюцца: рэалізацыя дзяржаўнай палітыкі, ажыццяўленне дзяржаўнага нагляду, кантрольных, дазваленчых і іншых спецыяльных функцый, каардынацыя дзейнасці іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і іншых арганізацый.

Для рэалізацыі названых задач Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 12 лістапада 2007 г. № 565 у структуры МНС створаны Дэпартамент па ядзернай і радыяцыйнай бяспецы (далей – Дзяржатамнагляд).

Адной з функцый Дзяржатамнагляду з'яўляецца арганізацыя правядзення навуковых даследаванняў па абгрунтаванні прынцыпаў і крытэрыяў ядзернай і радыяцыйнай бяспекі, павышэнні эфектыўнасці дзяржаўнага нагляду ў галіне забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі пры выкарыстанні атамнай энергіі і крыніц іанізуючага выпраменьвання.

Да правядзення навуковых даследаванняў Дзяржатамнагляд мае права прыцягваць навуковыя арганізацыі, навукоўцаў і спецыялістаў, у тым ліку замежных.

У сувязі з рэалізацыяй праекта будаўніцтва Беларускай АЭС і ў адпаведнасці з палажэннямі дакументаў Міжнароднага агенцтва па атамнай энергіі (МАГАТЭ) у 2016 годзе была створана сістэма навукова-тэхнічнай падтрымкі нацыянальнага органа дзяржаўнага рэгулявання ядзернай і радыяцыйнай бяспекі – Міністэрства па надзвычайных сітуацыях Рэспублікі Беларусь (далей – МНС).

Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 2 снежня 2016 г. № 991 быў зацверджаны пералік з наступных 16 арганізацый, якія маюць экспертны патэнцыял для аказання навукова-тэхнічнай падтрымкі МНС у галіне забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі:

1. Дзяржаўная навуковая ўстанова "Аб'яднаны інстытут энергетычных і ядзерных даследаванняў – Сосны" Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (навуковая ўстанова «АІЭЯД–Сосны», http://sosny.bas-net.by/), якае з'яўляецца ліцэнзіятам Дзяржатамнагляду на правядзенне экспертызы бяспекі у галіне выкарыстання атамнай энергіі.

2. Дзяржаўная навуковая ўстанова “Інстытут парашковай металургіі” (http://pminstitute.by/).

3. Дзяржаўная навуковая ўстанова “Інстытут прыкладной фізікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі” (http://iaph.bas-net.by/).

4. Дзяржаўная навуковая ўстанова “Інстытут цепла- і масаабмену імя А.В.Лыкава Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі” ( http://www.itmo.by/ ).

5. Дзяржаўная ўстанова “Цэнтр геафізічнага маніторынгу Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі” (http://cgm.org.by/).

6. Дзяржаўная ўстанова “Рэспубліканскі цэнтр па гідраметэаралогіі, кантролі радыеактыўнага забруджвання і маніторынгу навакольнага асяроддзя” (http://rad.org.by /).

7. Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Універсітэт грамадзянскай абароны Міністэрства па надзвычайных сітуацыях Рэспублікі Беларусь” ( http://ucp.by/) .

8. Установа "Навукова-даследчы інстытут пажарнай бяспекі і праблем надзвычайных сітуацый” Міністэрства па надзвычайных сітуацыях ( http://niipb.mchs.gov.by / ).

9. Рэспубліканскае навукова-даследчае унітарнае прадпрыемства "Інстытут радыялогіі» ( http://rir.by/).

10. Беларускі дзяржаўны універсітэт ( http://bsu.by/ ).

11. Установа адукацыі «Міжнародны дзяржаўны экалагічны інстытут імя А.Д.Сахарава» Беларускага дзяржаўнага універсітэта ( http://www.iseu.bsu.by/ ).

12. Навукова-даследчая ўстанова "Інстытут ядзерных праблем" Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта ( http://www.inp.bsu.by/ ).

13. Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы” ( http://nihe.bsu.by / ) .

14. Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт ( http://www.bntu.by/ ).

15. Установа адукацыі "Беларускі дзяржаўны універсітэт інфарматыкі і радыёэлектронікі» ( http://www.bsuir.by/ ).

16. Дзяржаўная ўстанова вышэйшай прафесійнай адукацыі “Беларуска-Расійскі ўніверсітэт” (http://bru.by/).

У мэтах арганізацыі і каардынацыі навукова-тэхнічнага суправаджэння дзейнасці ў галіне забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 5 кастрычніка 2017 г. № 361 створана дзяржаўная навуковая тэхнічная ўстанова “Цэнтр па ядзернай і радыяцыйнай бяспецы”(далей – НТЦ ЯРБ).

Дзейнасць НТЦ ЯРБ накіравана на:

выкананне прыкладных навуковых, тэхнічных, аналітычных і эксперыментальных работ, накіраваных на навукова-тэхнічнае забеспячэнне дзейнасці МНС у галіне ядзернай і радыяцыйнай бяспекі;

рашэнне навукова-тэхнічных праблем па павышэнні эфектыўнасці дзяржаўнага нагляду ў галіне забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі пры выкарыстанні атамнай энергіі і крыніц іанізуючага выпраменьвання;

аказанне навуковай падтрымкі пры арганізацыі і непасрэдны ўдзел у правядзенні экспертыз бяспекі ў галіне выкарыстання ядзернай энергіі і крыніц іанізуючага выпраменьвання.

Арганізацыя і выкананне работ па навукова-тэхнічным забеспячэнні рэгулявання ядзернай і радыяцыйнай бяспекі, уключаючы аналіз і абгрунтаванне крытэрыяў і патрабаванняў такой бяспекі, правядзенне навукова-даследчых работ па павышэнні эфектыўнасці дзяржаўнага рэгулявання ў галiне забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі аб'ектаў выкарыстання атамнай энергіі, а таксама ажыццяўленне ацэнкі бяспекі ў сферы выкарыстання атамнай энергіі і крыніц іанізуючага выпраменьвання ажыццяўляецца ў адпаведнасці з актамі заканадаўства.

Для канкрэтызацыі напрамкаў работы па навукова-тэхнічнай падтрымцы у 2018 годзе Дзяржатамнаглядам былі заключаны Пагадненні аб узаемадзеянні з:

· ДУА "Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы” (http://nihe.bsu.by/) ;

· НДУ “Інстытут ядзерных праблем" Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (http://www.inp.bsu.by/);

· ДНУ "Інстытут цепла- і масаабмену імя А.В.Лыкава” НАН Беларусі (http://www.itmo.by/).

Падрыхтоўка пагадненняў з усімі 16 арганізацыямі працягваецца.

У цяперашні час Дзяржатамнагляд асноўныя намаганні накіроўвае на выкананне навуковых даследаванняў, звязаных з мадэляваннем працэсаў, якія адбываюцца ў энергаблоку Беларускай АЭС з дапамогай камп’ютарных кодаў, распрацоўкай метадалогіі, уключаючы прымяненне дыферэнцыраванага і рызыка-інфармаванага падыходаў пры рэгуляванні бяспекі.

Правядзенне навуковых даследаванняў у галiне забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі прадугледжана мерапрыемствамі падпраграмы 6 “Навуковае суправаджэнне развіцця атамнай энергетыкі ў Рэспубліцы Беларусь” Дзяржаўнай праграмы “Навукаёмістыя тэхналогіі і тэхніка” на 2016 – 2020 гады, зацверджанай пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 21 красавiка 2016 г. № 327. Адным з заказчыкаў падпраграмы 6 разам з НАН Беларусі, Міністэрствам энергетыкі з'яўляецца МНС.

З мэтай уліку міжнароднага вопыту Дзяржатамнагляд прыцягвае экспертны патэнцыял арганізацый навукова-тэхнічнай падтрымкі Ростехнадзора (Расійская Федэрацыя) (ФБУ “НТЦ ЯРБ”, АТ “ВА “Бяспека”), Германіі (GRS), Францыі (IRSN) і Фінляндыі (STUK).

Навукова-тэхнічная падтрымка аказваецца таксама Еўрапейскай камісіяй у рамках праектаў міжнароднай тэхнічнай дапамогі, накіраваных на садзейнічанне беларускаму рэгулюючаму органу ў галіне ядзернай і радыяцыйнай бяспекі.